Poroxni kashf qilinishi
1845 yili nemets ximik Xristian Fridrix Shyonbeyn (1799-1868) o’zini oshxonasida tadqiqot olib bordi. Uni xotini uyida aynan oshxonada kashfiyotlar bilan shug’ullanishni qattiq man qilgan. Bu tadqiqotda xotini uyda bo’lmagan vaqtda vaziyatdan foydalanib azot va simobni aralashmasini qo’llab qo’rdi. U oshxona stoliga aralashmani sepdi va qo’liga tushgan birinchi narsani oldi, u paxta materialidan bo’lgan fartuk edi. Fartuk bilan stoldagi aralashmani artib gaz yoniga osib qo’ydi. Fartuk qurigandan so’ng portladi. Shyonbeyn darrov u nimaga erishganini bildi.
Bu kashfiyotga berilgan nomni ma’nosi nemetschadan olinganda “Otuvchi fartuk” degan ma’noni bergan. Shyonbeyn poroxni bir necha davlatlarga sotdi.
O’sha vaqtlarda artilleriyada qora poroxdan foydalanishgan. Afsus buni yomon tamoni porox qurolni rosa ifloslar otilgandan so’ng uni yaxshilab tozalashga to’g’ri kelgan. Yana porox otilgandan so’ng katta tutun ham chiqardi. Boshida ishlab chiqaruvchilar katta zavodlar qurishmoqchi bo’lgan, lekin o’ylab ko’rishsa portlash tez amalga oshmas edi. Janglarda bu qurollardan foydalanish yaxshi samara bermagandan so’ng undan 1860-yili undan voz kechishiga to’g’ri kelgan.
Keyinchalik qurolni tozalash yo’llari chiqdi va quroldan foydalanish xavfsizligi ham yaxshilandi
Samuraylar haqida qiziqarli faktlar
Camuray so’zi Yaponiyada ishlatiladigan so’z bo’lib, jangovar bilimga ega va hurmat qiluvchi degan ma’noni anglatadi. Samuraylar aslida hizmat qiluvchi qullar bo’lishgan. Xozirgi bizni tushunchamizda esa samuraylar eng zo’r jangchilar tushuniladi. Davlatni Samuraylar aholini 10% tashkil etardi. Samuraylar qo’rqmas jangchilar bo’lganlar. Ular qadimgi Yaponiyani aholisini eng mashhurlari bo’lishgan.
Samuray so’zi erkakcha termin bo’lib, yapon samuray sinflarida ayollar ham uchragan. Ular qilich bilan va jang qilish sanatini o’rganishgan. Ayol samuraylarni «Onna Bugeysya» deb atashgan. Ayol samuraylar erkak samuraylar bilan birga jang qilishgan.
Agar samuraylar katandan foydalanishsa, ayol samuraylar qoidaga ko’ra nagitanadan qirolidan foydalanishgan. Bu qurol insonni bo’yidan baland lezviyadan iborat cho’p bo’lgan. Uni ko’rinishi uzun qiyshiq qiluchni eslatadi. Bu qurol boshqalariga qaraganda yengil va qulay bo’lgan.
Arxeologlarni taqdiqotlari shuni ko’rsatadiki, 1580 yili Senbone Matsubaru urishida ayol samuraylar ham ishtrok etganligi ma’lum bo’lgan. Topilgan suyaklarni analiz DNK qilinganida 35 ta suyak ayollarga tegishli bo’lgani aniqlangan.
Tarixda 4 ta samuraylar borligi hammaga ma’lum. Anglichan Uilyamu Adam, gollandiyalik Yostenu van Lodensteynu va Edvard Shnell shu bilan birga dengiz ofitseri Ejenu Kollaku bo’lgan.
Bu qiziq. Samuraylarni jismoniy xarakteristikasi
Ko’pgina qurollar va katta miqdordagi kiyimlar samuraylarni katta qilib ko’rsatgan. Amalda esa ko’pchilik samuraylar o’rtacha bo’yli bo’lishgan. 16-asr samurayini bo’yi 1,60 dan 1,65 gacha bo’lgan. O’sha vaqtlarda evropalik ritsarlarini bo’yi 1, 80 dan 1,96 gacha bo’lgan.
Samuraylarni oilasi
Ular nikohi faqatgina farzand tug’ilsagina bo’lgan. Agar ayol samuraylarga tug’ib bera olmasa, ular boshqasiga bemalol uylanishlari mumkin bo’lgan. Samuraylar bemalol ayolllari bilan ajrashishlari mumkin bo’lgan. Agar ajrashsalar farzandlari o’zlari bilan qolishgan.
Rossiyada yosh shox Petr birinchi davrida birinchi pagonlar XVII asr ohiri paydo bo’lgan. Qiziqarlisi shuki, pagonlar remen bilan elkagada turgan va ular toza amaliy ma’noni anglatgan. o’sha davrlarda pagonlarni faqatgina past lavozimlarda ishlagan taqib yurishgan.
Ofitserlarga pagonlarni taqib yurish shart bo’lmagan. XIX asrning oxirlariga kelib bir biridan mansabi bilan farq bo’lib turishi uchun pagonlar taqishni boshlaganlar. Ularni mansabi qanchalik yuqori bo’lsa, yulduzchalarni soni bilan belgilab berilgan .
1. Ajdodlarimizda pagonlar metaldan ishlangan bo’lib ular pagonni elkalariga taqib yurishgan. Aynan elkaga taqishdan maqsad bu pagonlar ularni qilich zarbasidan himoya qilgan.
Dengizda suzuvchilar moryalar uchunya pagonlar taqish ancha keyin urifga kirgan – tahminan 1802 yildan boshlab ular ham mahsus pagonlarni taqib yurishgan. biroq ular pagonlarni elkalariga emas balki qo’llariga taqib yurishgan.
Bu hayvon qo’y emas, balki junli cho’chqalardir. O’tgan asr boshlarida Evropada huddi shunaqa cho’chqalarni ko’paytirishgan. Cho’chqalar butinlay yunglar bilan qoplangan. Ular huddi qo’ylarga o’xshashgan, hattoki yunglari jingalak bo’lgan. 1972-yili bu zot qirilib ketgan va butunlay qirilib ketdi degan gap bo’lgan. Biroq tog’li Vengriya va Avstriya da bu cho’chqalar haligacha mavjud.
Cho’chqa qo’ylarni go’shtiga talab katta emas, biroq bu cho’chqalar xech qachon shamollamaydi va sovuqda muzlab qolmaydi. Qattiq qish ular uchun qo’rqinchili emas. Aholini takidlashicha bu qo’y bilan chachishtirilmagan, balki cho’chqani aynan boshqa zoti. Angalitza ularda xaqiqiy cho’chqalarga o’xshab tavoni va katta quloqlari mavjud, shu bilan birga dumi ham bir xil.
Tog’liklar bu zotni cho’chqani eng yaxshi zoti deyishadi. Qishda bemalol qor ostida uxlaydi, yozda esa yomon hashoratlar uncha cho’rt emas. 1925- yili Vengriya ko’rgazmasida bu hayvon oltin medalni qo’lga kiritgan.
Xozir yungli cho’chqalarni zooparklarga odamlarni hayratlantirish maqsadida qo’yishmoqchi. Katta go’sht mahsuloti bilan shug’ullanuvchilar diqqatini bu hayvon o’ziga yunglarini juda qalinligi bilan qarata olmadi.
Qiziqarli va foydali. Homiladorlar vanna qabul qilish mumkinmi yoki yo’q.
Homiladorlargan vanna qilish mumkinmi yoki yo’q? Albatta mumkin! Bir necha yuz yillar oldin homiladorlik xavfli kasallik bilan tenglashtirilgan. Bo’lajak onani yotqizishib, oddiy hayot tarzida yashashga taqiqlaganlar.
Xozir esa ayollar o’zini odatini o’zgartirmayapti; sayyohat, to’g’ri ovqatlanishmoqda, faol xayot tarzini olib borishmoqda va ayrimlari sport bilan muntazam shug’ullanishmoqda.
Dush qa’bul qilish bilan birgalikda homilador ayol vanna qa’bul qilsa ham bo’laveradi. Asosiysi hammasi me’yorida bo’lsa bo’ldi.
Homiladorlikni birinchi uch oyida bolani boshlang’ich rivojlanishida ona o’z sog’lig’iga e’tibor qilishi kerak. Agar sog’lig’i yaxshi bo’lsa, vanna qabul qilish esa belni bo’shashiga ishdan keyin charchoqdan chiqishga yordam beradi.
Mumkin bo’lmagan yagona narsa homiladorlikni boshida issiq suv cho’milish ruhsat berilmaydi. Bu bola tushishiga sababchi bo’lishi mumkin. Vrachlar maksimum 37 gradusdan oshmagan suvda cho’milishni tavsiya qiladilar. Ideal issiqlik 36.6-37 gradus.
Erta tug’ilish bo’lish xafi bo’ladi. Issiq suv erta tug’ilishga sababchi bo’lishi mumkin. 10-15 minut suvda bo’lish tavsiya qilinadi.
Vannadan foyda bormi yoki yo’q?
Aslida – xa. Vannani haftada bir marta qa’bul qilish mumkin. Bu organizmni va mushuklarni bo’shashishiga yordam beradi. Biroq qorin pastga tortsa yoki og’riqlar paydo bo’lsa – albatta ginekologga murojat qiling. Vrach ko’rigidan keyin sizga muolaja yoziladi va siz yaxshi tamonga o’zgarasiz.
Demak vannadan foydalanish:
Issiq vanna
Ayol xech qanday sog’liq bilan muammo bo’lmasa o’zini yaxshi xis qilsa va homilador bo’lmaslikdan oldin hammom muntazam borgan bo’lsa, homiladorlik vaqtida tavsiya e’tilmaydi.
Bu tavakkal qilishga arzimaydi. Nima uchun mumkin emas? Asorati yomon tush ko’rish, qon ochilishi, og’riq eng yomoni bola yo’qotish bilan tugashi mumkin.
To’g’ri vanna qabul qilish yo’llari.
Ogohlantirilgan – demak qurollangan degani. Vannani qa’bul qilish kerak, balki shartdir. Asosiysi qoidalarga rioya qilsa bo’ldi. Sog’liqqa e’tibor va vrach bilan maslah atlashgan holda.
Tuzli vanna
Homiladorlik yaxshi o’tmoqda, bolani o’sishi yaxshi — nima uchun dengizda suzib bo’lmaydi. Dengiz tuzida bel yaxshi bo’shashadi. Tuz belni charchog’ini oladi, teriga yaxshi ta’sir ko’rsatadi.
Qoidalarga rioya qilgan ona sog’lom farzandni onasi bo’ladi.
Kokteyllar haqida ma`lumotlar.
Qiziqarli dunyo. Havo sharlari haqida qiziqarli faktlar.
Havo sharlari o’z-o’zidan kayfiyat ko’tarish hususiyatiga ega. Shuning uchunam bunday sharlarni tug’ilgan kunlarda turli xil bayramlarga bezak sifatida ishlatishadi. Ular insonlarni jilmayishiga sababchilardir. Sharlarni nafaqat bezatish balki maqsadlarda ham foydalanish mumkin. Bu biz uchun oddiy ko’ringan narsani nimalarga ishlatish mumkinligini sanab chiqamiz.
Qiziq dunyo. Odam aybi bilan halok bo’lgan – Tarpan Oti.
Tarpan nomli ot XVIII-XIX asrlarda Evropa, Qozoqiston, zamonaviylashgan Rossiya va Sibirni cho’llariga joylashtirilgan. Yana uni evrey yovvoyi hayvoni ham deyishadi. Tabiatda ikki turi mavjud: o’rmon va uy tarpani. Bu yovvoyi otlar oyoqlari zebrani ranglarini eslatadi, belida qora rangli chizig’i bor bo’lgan chiroyli otdir.
18chi19 asrlarda tarpanlar kristianilar ichida mashhur edi. Ularni hattoki uy otlari bilan chachishtirishganlar. 15 yil oldin tarpanlar ko’zdan g’oyib bo’lishdi. 1890 yili oxirgi tarpan o’ldirilgan edi.
Bunga asosiy sabab tarpan otlarini faqat o’zlarida bo’lishlarini hohlaganliklari va bu hayvonni go’shtini is’temol qilishgani bo’ldi. Bir qancha vaqt tarpanlar hayvonlar saqlanadigan joyda saqlangan. Polk olimlari bu tur otni zotini yana tiklashga harakat qilishdi.
Tarpan otini eslatadigan otni dunyoga keltirishdi. Bu ko’rinish otni Belovej o’rmoniga hamma otlar o’tlaydigan o’rmonga qo’yib yuborildi.
Yo’l qoidalari haqida qiziqarli faktlar.
Yo’l qoidalari qadimgi Rim davrlarida Gaya Yuliya Tsezarya paydo bo’lgan.G’ildirakli haydashlarni ayollarga man qilgan. Transportlar katigoriyasi: kolyaskalar, ot aravalar, otlar, odam tashib yuruvchilar. Yo’llarga stolbalar qo’yilgan “ Cheksiz yo’l” yo’l oralig’ini bildirgan.
Rossiyada shox Aleksey Mixaylovich yo’l qoidalarini tartibga solishga, tirbandlikni yo’lga qo’yishga o’zi boshchilik qilgan. Shu bilan birga Kremlda otda yurishni man qilgan.
Imperatritsa Ekaterina Petrova Sankt-Peterburgda haydovchilarga tovush signallardan foydalanishni man qilgan. Yo’l qoidasini buzganlarni qattiq jazolaganlar: ko’pchilik jarimaga tortilgan, otni ham kerak bo’lsa olib qo’yishgan.
XIX asr oxirlarida vilosipidlar mashhur bo’lgan. Lekin uni boshqarish uchun ruhsatnoma olishga to’g’ri kelgan. Imtihon topshirilgandan keyingina, xaydash mumkin degan guvohnoma va raqam berilgan. Katta hurmatli yoshda mashxur rus yozuvchisi Lev Tolstoy bunday ruhsatnomani olgan.
1865-yili Angliyada qaror qabul qilingan, erkin xaydovchilarga shaxarda tezlikni soatiga 3 kelometrdan oshirmasligi kerakligi xaqida. Shaxardan tashqarida esa soatiga 6 kelometrda ortiqda yurishga ruhsat berilgan. Mashina ichida faqatgina 3 kishidan iborat bo’lishi mumkin bo’lgan.
Ulardan biri mashina ichida emas oldida qizil bayroqni ushlab yurishi kerak bo’lgan, kechqirun esa – qo’lida fonar bo’lishi kerak bo’lgan. Bu qoidaga 31 yil amal qilingan.
Meksikada eshshak transport vositasi hisoblangan. Bu deganni uni boshqarish uchun ruxsatnoma kerak bo’lgan. Dakumentda nafaqat haydovchini rasmi balki hayvonni rasmi ham bo’lishi kerak bo’lgan.
Ichgan odam rulda — jinoyatchi xisoblangan. Butun dunyoda ko’pchilik davlatlarda ShUNDAY. Faqatgina Urugvay bundan mustasno. Bu davlatda alkagol mahsuloti ichib transport xodisani qilsa engillashtirilgan jazo berilar ekan.
Kipirda esa juda qattiq qaraladi – haydovchi mashina boshqarayotganda hattoki suv ichish mukin emas. Agar juda chanqasa to’xtab dvigatelni o’chirib suv ichishga ruhsat bor xalos.
Amerika Denver shaxarida qora avtomabil haydovchiga katta muammolar keltirar ekan. Bunday rangli avtomabillarda yakshanba kuni shaxarda minish mumkin emas. Shvettsariyada avtomabilni yakshanba kuni yuvush taqiqlanadi. Rangidan qattiy nazar.
YuAR da yo’lda hayvonlar chiqib qolsa mashina haydovchisi to’xtab, hayvonlar o’tib ketganicha kutib turishlari mumkin. Xitoyda esa odamlarni o’tkazib yuborishga majbur emas, hattoki piyodalar o’tish joyida ham. Piyodalar o’tish joyi faqatgina piyodalarga shu joydangina o’tish kerakligini anglatadi halos. Transport vositasi bo’lmasagina piyodalarga o’tish mumkin.
Gvineyada xech qanday yo’l qoidalari mavjud emas. Yo’l qoidalari va piyodalar o’tish yo’li mavjud emas. Haydovchilar muloyim bo’lishga harakat qilishadi va odamlarni o’tkazib yuborishadi. Bunday tartib Afrika davlatida faqatgina mashinalar kamligi hisobigadir.
Qiziqarli dunyo. Jirkanch taomlar muzeyi qaerda joylashgan.
2018 yil 31 oktyabrda shved Malme shaxrida jirkanch taomlar mezeyi ochildi. Bu hozirda yakkayu yagona jirkanch taom muzeyi hisoblanadi. Uni muzey emas, balki ko’rgazma deb atasa ham bo’ladi. Bu ko’rgazma faqatgina 3 oy davomida ishlaydi halos.
Semyuel Vest bu noodatiy muzey boshchisini aytishicha, ekspanatlar o’rniga taomlar bo’ladi. Bu taomlarni ta’tib ko’rishga hamma ham tavakkal qilmasa kerak deydi. Ko’pchilik insonlarni bu taomlar ishtaxasini bo’g’ishi aniq.
Samyuel Vest bu insonlarni taomlarga bo’lgan munosabatini yaxshilaydi va shukur qilishni o’rganadi deydi. Ular dunyoda etishmayotgan narsalarga e’tibor qaratishadi deb ochilgan muzey.
Eksponatlar bu ko’rgazmada xaqiqiy bo’ladi, shunga mehmonlar nafaqat bu taomlarni ko’rib baho berishadi balki ta’tib ko’rish imkoniyatiga ham ega bo’lishadi. Muzey saytida aytiladiki “Birga ovqatlanish – begonalarni do’stlarga aylantirishning eng yaxshi usuli” deb.
Taomlar mahsus meditsna kolbalarida joylashtirilgan, nafaqat uni tashqi ko’rinishini balkim xidini ham saqlab qolish uchun. Kattalar kirish bileti 20 evro, bolalar esa tekin kiritiladi.
Ko’rgazma mehmonlarga taomlarni ta’tib ko’rish imkoniyati beriladi. Boshliqlar dunyo oshxonasini o’rganishib 80 yaqin turini muzeyga qo’yishgan. Bu esa turli davlatlarni taomini baholashga ham o’zi o’zidan imkon beradi. Taomlar almashtirilib turadi, shuning uchun sifati kafolatlangan.
Kofe sevuvchilarga esa ba ichimlikni turlarini taklif qilishadi. Dunyoni yarmi temir moddasini etishmasligidan aziyat chekadi. Afrikada bu muammo Molane Gusenitsdan temir moddasini topishadi, oqsil va yog’ga to’yigan.
Baholovchilar evropa kasu martsu sirini ta’mini tatib baho berish imkoniyatiga ega bo’ladilar.
Dengiz cho’chqalari tez ko’payishadi. Qadim zamonlardan bu cho’chqalarni qovurib yeganlar.
Qiziqarli faktlar shimoliy muz okeani haqida
Bizga geografiya darsidan ma’lumki, shimoliy muz okeani- sayyoramizda maydoni bo’yicha eng kichigi hisoblanadi. Bu kichik okeanni maydoni 14 million kvadrat kilometrda ko’proq. Ya’na bu okeanda eng katta Grenlandiya oroli joylashgan.
Bu orol atrofidagi gigant muz 1912-yili “Titanik ” kemasini halokatiga sabab bo’lgan deyishadi. Shimoliy okean nafaqat o’zinig muzliklari bilan balkim, foydali qazilmalari bilan ham boydir. Misol: sayyoramizda neftni 4dan bir qismi, bu okeandadir. Okeanni qirg’oq yon atroflarida toli ugl, oltin, qo’rg’oshin, yink va boshqalar.
Agar tabiat okeanni meneral resurslar bilan ta’minlagan bo’lsa, odamlarni uni katta chiqindixonaga o’xshatib qo’yishdi. Ular plastik chiqindilar va inson maxsulini boshqa narsalari bilan to’ldirib tashlashdi. Ekologiya shuni aytadiki, bu chiqindilar okeanni tubini yaxshi oziqlanishiga, ko’payishiga halaqit bermoqda.
Global obi-havoni issib ketishi oqibatida muzliklar kichrayib bormoqda, tahminan yildan yilga 100 000 kvadrat kilometrga muz erib ketmoqda. XXI asrnining ikkinchi yarmida okean sathini ko’tarilishiga sabab bo’lishi mumkin.
Sho’rligi jihatidan shimoliy muz okeani hamma okeanlarga nisbatan past. Erigan muzlikni katta miqdorda oqishi va kam miqdorda suvni bug’lanishi bunga sababdir.
Norvegiyalik Sayyoxatchi Fritof nansen 1896 yili okeanni qayiqda birinchi kesib o’tgan inson hisoblanadi. Uolli Gerberta 1969 yili Alyaskadan Shpitsbergengacha itlardan tuzilgan chanada o’tdi.
1937 yili may oyidan boshlab, 1938 fevral oyigacha I.D.Papanin, P.P.Shirshov, E.K.Fedorov va E.T.Krekel dreyf muzligi shimoliy qutubdan Grenlandiya qirg’og’igacha aylanib chiqishdi.
Bu tadqiqot qatshganlarga sovet qaxramoni va geografiya fanlari doktori unvoni berildi. Shu qiziqki, ekspedittsiya boshchisi Ivan Dmitrievich faqatgina boshlanch sinfnigina tamomlagan halos.
Qiziqarli olam. Tailand konventsiyalari tufayli malikasi vafot etgan.
Tailand –er sayyorasida shunday sayyoraki avloddan avdodga an’analari o’tib keladi. Biroq ularni qoidalari malikani o’limiga sababchi bo’ldi. Tailand malikasini o’limdan xech kim qutqarishga jur’at eta olmagan.
Yosh Tailand malikasi (o’sha vaqtlarda malikani Siam deb atashardi) Sunandxa Kumariratana Tailand qiroli Mongkuta qirolini qizi bo’lgan. Qirolni to’rtta xotini bo’lgan. Shu xotinlaridan birini birini Siam qizi bo’lgan.
Shuni aytish kerakki, yosh malikani otasi nafaqat o’z yurtida tanilgan, balki boshqa davlatlarda ham anglichanlarni asari ”Anna va qirol Siama” bilan tanilgan. Bu asarda anglichan qiz anna Leonuens 5-yil davomida ochiq Mongkutom saroydagiqizlar maktabida yo’qolib qolgani xaqida bo’lgan. Hozirgi vaqtda mavzu bu xaqida ketmayapti balki, uni bizgacha etib kelgan qizini sirli o’limi xaqida.
1880 yili malika 20 yoshga to’lgan edi. Malika kichkina qizi va xizmatkorlari bilan yozgi saroyga suzib ketishayotganida kema xalokatga uchradi.
Afsuski malika suzishni bilmagan va xizmatkorlarni yordamga chaqirgan. Biroq shuncha hizmatkorlar borligiga qaramasdan xech biri yordam berishmagan. Chunki o’sha vaqtlarda qirollik qoni bor ayollarga teginish o’lim bilan jazolangan. Ular hamma urinishlarni qilib ko’rishgan.
Shuning uchun ham malika Sunandxa va uni qizi hammani ko’z o’ngida cho’kib xalok bo’lgan. Qirol Rama V ayoli va qizini o’limidan keyin, karor chiqardi kemada hamma ularni qutqarmagan guvohlarni cho’ktirib yuborishga va va qirollik oilasiga mansub teginish mumkinmas degan qarorni bekor qilgan. Bang Pa-In yozgi saroyida yaqinlarini o’limi xotirasiga bag’ishlab Qyodgorlik qo’ydirgan.
Qiziqarli va foydali. Imbir haqida qiziqarli ma’lumotlar
Sanskritda uni shoxli ildiz deb nom berishgan – bu nomga 5 000 yil bo’lgan. Imbir endigina rivoj topayotgan bir vaqtda, unga ko’pchilik o’zlaricha nom bera boshlashdi: xayot ildizi, oltin jangchi, samuray qilichi va.x.k.
Eng katta imbirni etkazib ta’minlab beruvchi davlatlar Xitoy va Xindiston. Aytganday bu davlatlar 50% ni etkazib berish ularni zimmasida.
Qaysidir nazariyada Evropaga imbirni Marko Polo olib kelgan deyishadi. Davolavchi hususiyati va tami bilan Evropaliklarga yoqib qoladi. Ular imbirni ziravor va dorivorlar sifatida ishlata boshlashdi. Ozgina bo’lsa ham imbir chuma kasalligini oldini olish uchun foydalanishgan.
Qiziq, imbir yordamida biz sevib istemol qiladigan pryanik paydo bo’ldi. Rossiyada imbirdan tayyorlangan pecheniyalarni rosa yaxshi ko’rishgan. Shu asosida ruslar o’zini pishirig’i pryaniklarni pishirishni boshlaganlar.
Imbir shu bilan birga jinsiy uyg’onishni taminlaydi. Yaponiyada “Erkaklik” bayramida imbirni bejiz stolga tortishmaydi.
Qora va oq imbir bo’ladi. Oq imbir yaxshilab tozalanib, ustidagi qoplami olinib tashlanadi. Shuning uchun ham oq imbirni mayin, yumshoq tami bilan hammaga birday yoqadi. Qora imbir esa – tozalanmagan imbir, faqatgina quyoshda toblangan imbir bo’ladi. U yondiruvchi, qattiq tamga ega.
Davolovchi hususiyati qadimdan aniqlangan bo’lib. O’simlik ildizida A,V,S vitaminlari shu bilan birga ko’pgina mikroelementlardan tashkil topgan, uchiga temir, kaliy, tsink va natriylar kiradi.
Imbir hazm bo’lishini yaxshilaydi, moddalar almashinuvini tezlashtiradi. Ichak va oshqozonni tez tozalaydi. Turli-xil shamollashlarda yordam beradi. Misol: grupp, o’pka shamollashi, artritda va bronxial astmada. Uni asal bilan qo’shib ichishni o’zi kifoya qiladi.
Imbir shu bilan birga asab tizimiga ham ta’sir etib, miya tormozlanishigqarshi yordam beradi.
Xar kuni kichik doza (5-7g)bilan imbirni qabul qilish esa infark va insultni oldini olishga yordam beradi.
Marinatlangan imbir — sushiga ziravor sifatida qo’shiladi.
Imbir ichiga xindcha ziravor karri kiradi.
Ko’pkina davlatlarda Xitay, Angliya va Osiyoda imbirdan murabbo tayyorlanadi. Murabbo ichiga apelsin po’chog’ini ham solishadi – chou-chou nomi bilan bu murabbo mashhurdir.
Xindistonda imbir uni ham tayyorlanadi. Angliya, Avstraliya va AQSh imbirdan vino, napitkalar
Qiziqarli va foydali. Krab tayyoqchalari nimadan tayyorlanadi.
Bayramona salatlarimizdan biri krab tayyoqchalaridan qilingan salatimizdir. Qizil rang bilan qoplangan bu tayyoqchalar unchalik qimmat emas. Uni yoqimli baliq tamini berishi uni mashhur bo’lishiga yordam bergan.
Xaqiqat shundaki ko’pchilik bu tayyoqchalarga chayon go’shti umuman yo’qligini bilishmaydi. Agar siz uni qo’shimchalarini o’qib chiqsangiz: uni asosini baliq farshidan iboratligini ko’rish mumkin. Bu retseptini XII-asr yaponlar ishlab chiqishgan. Ostrovityanlar maydalangan baliq go’shti yaxshi tam berishini sezishib va undan turli shakllarni yasab, lekopchalarni bezatish mumkinligini o’ylashgan.
Surimadan taom tayyorlab eksportga sotish yaponlar uchun ko’p yillar o’xshamagan. Na amerikaliklar, na evropaliklar g’alati nomli oq sharchalarni va nonchalarni eyishni xoxlashmaganlar.
Bu XX asrgacha davom etgan. Ular o’z tovarlarini o’tkazish uchun ajoyib yangilik qilishdi. Mahsulot o’ziga jalb qilishi uchun uni bo’yashga qaror qilishdi.
Oq farshga ular qizil ozuqaviy rangni ustiga surib sota boshlashdi. Bu qizil rang bilan qoplangan surima nafaqat AQSh va Evropada balki butun dunyo bozorlarida mashhurlikni qo’lga kiritdi.
Surima oq okean balig’idan tayyorlanadi – mintaya, seldi, skumbrii yoki xeka balig’idan. Go’shti maydalanadi va ko’p marotaba sovuq suvda yuviladi. Erib ketmaydigan oqsillar qolgancha yuviladi. Qolganini shakl berish uchun va namlikdan qutilish uchun yuboriladi.
Biz oxirida tamga ega bo’lmagan farshni olamiz. Keyin esa unga shakar, tuz, turli-xil tam beruvchilarni aralashtiramiz va yaxshi saqlanishi uchun – stabilizator va konservant qo’shiladi. Tayyor bo’lgan surimaga karmina, paprika yoki boshqa bo’yoqlar yordamida qizil chiziq surtiladi.
Bizga ko’rinadiki ichida baliq bor deb, xitoylar shuni ham uddasidan chiqishganki surima o’rniga soyani oqsili, kraxmal va tuxum oqi, xid beruvchi qo’shimchalardan foydalanib shunga o’xshash mahsulotni olishga erishdilar.
Qiziqarli va foydali. Budilnik haqida qiziqarli ma’lumotlar
«Bir yilni har bir kunni 83 % bir-xil boshlanadi – budilnik charangidan…». Aka-uka
Strugatskix tamonidan yozilgan fantastik «Dushanba shanbadan boshlanadi» asari yarim asr oldin yozilgan – 1965 yili. Hozirgi kunda ham bu so’zlar o’z kuchini yo’qotmagan, xaqiqatdan ham ko’pchilik er yuzida yashovchilar o’zini ish kunini budilnik jarangi bilan boshlashadi.
14-qiziqarli budilnik haqida ma’lumotlar
Qiziqarli va foydali. Kutubxonalar haqida qiziqarli ma’lumotlar
Dunyoda eng katta kutubxona kongressi AQShda joylashgan bo’lib, kutibxona o’zini fondida 150 milliondan ortiq turlari bilan mashqur. Kutubxona AQSh prezidenti Djonom Adamson tamonidan 1800 yili bunyod etilgan. Bu kutubxonaga kitoblar uchun 5 000 dollar mablag’ sarflangan, kongress o’tkazish uchun kerak bo’lishi mumkin deb. Xozirgi vaqtda kutubxonaga xar yili 1 700 000 kitobxonlar kelishadi.
Amerikalik kitobxon Stiven Blumberg kitobga bo’lgan sevgisi bilan dunyoga mashhur bo’lgan. Uzini umri davomida Blumberg 20 000 yaqin bir necha million turadigan qimmatbaxo kitoblarni o’g’irlagan. Blumbergdan 268ta kutubxona aziyat chekgan.
U bir necha marotaba qamalganiga qaramasdan ya’na o’zini eski odatini qilavergan. Shu qiziqqi Amerikalik kitobxon kitoblarni bironasini ham sotib yubormagan, alo darajada ularni saqlagan. O’zini bu ishini yaxshi maqsadlar uchun qilingan ish deb aytgan.
Kamyob kitoblarni nasldan naslga qolayotgan kitoblar ustidan hukumronlik qilishni to’xtatib, butun dunyo bilan bo’lishishi kerakligi xaqida gapirgan. U kitoblarni o’qib chiqib, odamlarga ularni kelib chiqishini aytib bermoqchi bo’lgan.
Unchalik katta bo’lmagan Vantaa shaxarchasidagi kutubxonaga Finlyandiyada notanish qadimiy kitobni qaytargan. Muqovasiga qaraganda bu 100 yildan oldingi kitob bo’lgan. Buni Ginneslar kitobiga kiritish kerak. Bibliotekadan asosan Gennis rekordigan kirgan kitoblarni ko’proq o’g’irlashadi.
Novegiyada yozuvchilar uchun xaqiqiy jannat hisoblanadi. Kimdur ulardan kitob yozsa 1 000 ekzemplyarini norvegiya davlati sotib oladi va kutibxonalarga tarqatiladi. Shu tariqa yozuvchilar davlatdan yordam oladilar.
Haskell kutubxonasi ikkita davlatda mavjud– SShA i Kanada. Bitta yarmi Amerika Derbi-Layn shaxarchasida joylashgan, ikkichi yarmi esa kanada Stensteda joylashgan. Kutubxonaga kirish AQSh tamonidan bo’lgan. Kanadaliklar ham bemalol foydalanish xuquqiga ega bo’lgan.
1857 yili metsenat Djordj Mur dunyoda birinchi uyga berib yuboriladigan kitoblar kutubxonasini ochgan. Ular bir qishloqdan ikkinchisiga kitobni bemalol olib ketib, keyingi kelgani tashlab ketish imkonini bergan. Shu tariqa qishloq aholisi ichida foydali bilimlarni tarqatishga qaror qilgan.
Xozirgi kunda eng qadimiy kutubxona Egipet monasterida mavjud. Kutubxona eramizdan VI asrda ochilgan. To’g’ri, xoxlagan inson u kutubxonaga borolmaydi. Kutubxonaga kirish maxsus ruhsatnomalari bor monax va talabalarga mumkin xalos.
Qiziqarli ma’lumotlar qish haqida
Qish bu- fasllarni eng sovuq va qorli vaqti. Shu bilan dunyoni yarmi qishni qorni ko’rishmaganlar.
Qishni aniqlash turlari – kalendar bo’yicha, astronomik va klimitga qarab. Kalendar bilan hammasi tushunarli –bizda qish dekabr, yanvar va fevral oylari kiradi. Astronomik tamondan esa 21-dekabrdan 21-martgacha. Obi-havo bo’yicha qish qachonki temperatura o ga tushib sovuq kelsa shunda qish keladi.
Gohida qish boshqaruvchilarni buyrug’i bilan ham kelishi mumkin(ya’ni ularni qarori bilan). Misol: bir vaqtlar madam Mentenon XIV asrda yozda chanada uchishni hohlab qolgan. U Frantsiya qiroli Lyudovikni favoritkasi bo’lgan. Unga xech qanday muammo bo’lmagan- Versal trassasi atrofida tuz va shakardan qor qilib sepishgan.
Qiziq, eng katta qor parchalari Moskvada qishda emas, baxor oyida yog’gani kuzatilgan. Bu vaqea 1944-yili 30 aprelda kuzatilgan. Kutilmaganda poytaxtga qalin qor yog’gan. Uni ko’rinishi straus qanotlarini eslatgan va kattaligi katta odamni shapalog’iday bo’lgan.
Rossiyada qish nafaqat o’zini vaqtida yog’adi. Irkut viloyati shu nom bilan shaxar bor. Bu joylar fasllar bilan bog’liq emas. Kaysidur qavm bu joylarda gunoh ish qilib qo’ygan ekan. Shuning uchun bu joylarda fasllar o’z vaqtida almashmasligi shundan degan afsonalar mavjud.
Evropa sotsologlari, olib borgan tadqiqotlarida qish mavsumida tug’ilganlarni 100 yoshga kirish imkoni ko’proq bo’larkan. Foizlar bilan ko’rsatadigan bo’lsak, boshqalarga qaraganda 16 % ko’proq ekan. Bundan tashqari bu bolalar boshqalarga qaraganda chiniqqan bo’lib, sportda yuqori natijalar ko’rsatar ekanlar.
Venetsiya 2012-yili shu qadar sovuq bo’lganki, gondollar muzda asir bo’lib, suvda harakatlana olishmagan. Shu voqea 1985-yili kuzatilgan. A 1468-yili Burgundiya erto’lalarida vinolar muzlab qolgan.
Rossiyada qish kelishiga oldindan tayyorgarlik ko’rishgan. Ivanov davridan boshlab 1 noyabrdan xozirlik ko’rishgan. Shu sanadan muzlash boshlanishini bilishgan. Agar bu kuni sovuq bo’lsa, ular bilishganki butun qish uzoq va sovuq bo’lishini.
Bizda qish dekabr, yanvar, fevral bo’lsa – Avstraliyaliklarda buni teskarisidir. Ularni kalendari bo’yicha, ularni qish fasli bizni issiq yoz faslimizda boshlanadi. Bizda qish bo’lsa, ularda yoz. Avstraliyada yoz dekabr, yanvar va fevral.
Ruslar qish vaqtlarida aroq va sbit bilan issinishgan degan gaplar bor. Bu qadimgi slavyan ichimligi suv, asal va ziravorlardan tayyorlangan. U shamollashga qarshi va issitish xususiyatiga ega bo’lgan. Bu ichimlik Rossiyada eng mashxur qishki ichimlik bo’lgan.
Qiziqarli faktlar marsga uchish haqida.
Xozircha erda yashovchi aholini xech biri marsda bo’lmagan, lekin u joyga juda ko’p miqdorda boshqaruvchisiz apparatlar(raketa) uchirilgan. Bu raketalar bu qizil sayyora haqida ko’pgina ma’lumotlar to’plagan. Endi faqatgina erdan kimdur birinchi bo’lib mars sayyorasiga qadam bosadi, umuman qadam bosadimi?
Olimlar takidlashmoqdaki, yaqin 10 yil ichida bu mars sayyorasiga uchish bo’ladi. Bunday yangiliklarni eshitib erliklar marsni birinchi ochilishiga qo’shilish ishtiyoqi borligini aytishgan.
To’g’ri, lekin bunda bitta narsani e’tiborga olish kerak; bu sayoxatga otlanganlar o’z sayyorasi bilan bir umrga vidolashishiga to’g’ri kelishi mumkin. Chunki zamonaviy texnologiya odamlarni marsga jo’nata oladi , lekin ularni ortga qaytara olmaydi.
Gollandiya Mars One tashkiloti xozirgi kunda hohlovchilarni yig’ish bilan shug’ullanayapti. Ularga kerakli talab qo’yiladi: inson 18 yoshdan oshgan bo’lishi kerak va zi hohishi bilan bo’lishi kerak, bu bilet marsga faqat borishga faytishga emasligini.
Qolgani u o’z nomzodini kompaniyaga bildirishnoma jo’natsa bo’ldi. Yana o’zini haqida ma’lumot va nima uchun aynan u marsni ochilishiga birinchi asoschi bo’lmoqchiligini yozishi kerak.
Marsni zabt etmoqchi bo’lganlarni tanlavi 2013 yildan boshlandi. Xayratlanarlisi shuki 140 ta davlatdan 200 000 bu taklifga javob qaytardi. Eng ko’p xoxlovchilar Amerikadan bo’lgani aniqlandi.
Keyingilar Xindiston va Xitoy. Ro’yxatda Rossiyaliklar ham bor – taxminan 8 000 kishi. Aniqki talabgorlarni hammasi ham marsga ucha olmaydi. Ular bir qancha sinovlardan o’tib keyin tanlab olishadi.
Marsda yashamoqchi bo’lganlar bo’sh joyga qo’ndirishmadi to’g’ri, ularga katta baza qurib berishga to’g’ri keladi. Bu proekni Daniyalik injener Kristian fon Bengstonga yuklatilgan.
Ilmiy tadqiqotchilar marsda ko’kat va sabzavotlarni o’stirsa bo’lida deyishmoqda. To’g’ri faqat shu yo’l bilangina ular oziqlanishmadi albatta. Yordam dam ba dam yuklar yuborilib turadi. Kerakli anjomlar bilan ham taminlanishadi.
Qancha vaqt erdan marsgacha uchiladi? Etarlicha ko’p –tahminan 7 oylarcha. O’rtacha masofa erdan marsgacha 225 million kilometrni tashkil etadi. Shuni hisobga olish kerakki, ular doimo xarakatda bo’lganliklari uchun, maksimal masofa 401 million kilometrni, minimal esa 54,5 ni tashkil etadi.
Atgancha, Mars One kompaniyasi marsga hohlovchilarni tanlaydi balkim, SSSR esa bu savol bilan o’tgan asrninig 50 yillarida o’ylashni boshlashagan. Birinchi planlar 1959 yili boshlangan.
Bu g’oyalar M.K. Tixonravova boshchiligida boshlangan. Shuning uchun ham qo’shiqlarda “Marsda ham olma daraxti ham gullaydi” deb bejiz kuylashmagan. Bu qo’shiq 1963 yili “Orzuni kutib” filmiga bag’ishlab yozilgan. Bu fantastik mavzu sayyoralar aro uchishlarga bag’ishlangandir.
Aytishlaricha, biz marsda birinchilardan bo’lamiz deyishmasin, ular xech qanaqa birinchilardanmas. NLO tadqiqotchilari ishonch bilan aytishadiki; bizni ajdodlarimiz marsdan million yilllar oldin uchib kelishgan, endi esa bizlardan ayrimlarimizginasi ortga uchib boramiz.