Inson ismi katta ma’lumotlarni o’z ichiga oladi. U ko’p ota-onalarni qiziqtirgan savollarga javob beradi, balki jamoani savoliga ham javob bo’ladi. Ism tanlashdan oldin har tamonlama o’ylab ko’rish kerak bo’ladi. U qanday kasbda ishlaydi, oilasidagi o’rni va jamoaga qo’shilishlarini hisobga olib chiroyli va ma’noli ism tanlash bu ota-onani farzand oldidagi qarzi hisoblanadi. Farzandi katta bo’lganida o’z ismidan uyalmasligi kerak.
Qadim zamonlardan beri odamzod ism qo’yishga alohida e’tibor qaratgan. Bu esa bolani taqdiriga o’z ta’sirini ko’rsatadi va Allohni panoxida bo’ladi deb ishonishgan va bu albatta to’g’ri.
Ko’pincha ota-onalar farzandlari buyuk inson bo’lishini hohlab, tarixda yashab o’tgan buyuk insonlarni, payg’ambarlarni ismlarini, yoki tanish yaxshi insonlarni ismini shular kabi yaxshi inson bo’lsin deb yaxshi niyat bilan qo’yishadi.
Musulmonlar o’g’il bola tug’ilsa ko’pincha payg’ambarlar va mashhurlar, buyuk insonlarni ismlarini yaxshi niyat bilan ism qo’yishadi. Qizlarni ham shunday kimgadur qiyoslab, yoki gullarga qiyoslab ism tanlashadi. Qiz bola oldindan gul kabi nozik va chiroyli bo’lgani uchun, ularni gullarga taqqoslab ism qo’yiladi.
Tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki ismlar insonni fel-atvoriga o’z ta’sirini ko’rsatar ekan. Agar e’tibor bergan bo’lsangiz hamma bir hil ismlilarni fel-atvori bir-biriga o’hshab ketadi.
Ko’pchilik hozirgi ota-onalar farzandiga hech kimda yo’q ism qo’yishni hohlashadi. Chunki hamma o’z farzandini boshqalardan ajralib turishini hohlashadi. Shu holatda hech qaerda eshitmagan ismlar paydo bo’ladi. Ota-onalar bunday harakatida ko’pincha chet el ismlarni tanlashga intiladilar.
Misol: angliyada keng tarqalgan ismlardan biri Emma O’zbekistonda noyob bo’lishi tabbiy. Durdona ismi O’zbekistonda ko’p uchraydi, Amerikada esa bu chet el ismiday ularga ko’riladi.
O’zbekistonda hozirda o’g’il bolalarga Abu-Bakr, Muhammadali, Muhammadamin, Imron, Ibrohim, qizlar ismlaridan Iymona, Soliha, Mubina, Yasina, Muslima va xakozolar mashhur sanaladi. Musulmon qizlarini ko’pchilik ismlari arab tilidan olingan.
— A —
Abram
Adilya
Aza
Azaliya
Azamat
Azat
Aziz
Aziza
Aida
Aisha
Ayaru
Aygerim
Aygul
Aydar
Aylin
Aynagul
Aynur
Ayrat
Aysel
Aysun
Aysulu
Akim
Alana
Ali
Alik
Alim
Alixan
Alisher
Aliya
Almaz
Alfiya
Alya
Amina
Amir
Amira
Anar
Anvar
Anzor
Anita
Aram
Ariana
Asel
Asiya
Askar
Asxan
Asya
Axmet
Ayana
— B —
Baxrom
Bulat
Baxtiyor
Baxora
Baxoroy
Bunyod
Bobur
Botir
— G —
Galiya
Gayana
Gulzira
Gulmira
Gulnaz
Gulnora
Gulshat
Gyuzel
Gulnora
Gavxar
— D —
Davlat
Dalida
Damir
Damira
Dana
Danis
Daniyar
Dara
Dariy
Dauren
Dayana
Djamal
Djamilya
Djan
Dilnaz
Dilnora
Dilya
Dilorom
Dina
Dinar
Dinara
— J —
Jasmin
Jamilya
Javohir
Jamshid
Jahongir
Jasur
Jamila
Javlon
Jalol
Jumagul
— Z —
Zaira
Zakir
Zalina
Zamira
Zara
Zarema
Zaur
Zemfira
Zita
Zulfiya
Zafar
Zuxra
Zaynab
Zuhriddin
Zayniddin
Zilola
Zebo
Zaxro
Zarina
— I —
Ibroxim
Ilina
Ilgiz
Ilzira
Ilnur
Ilshat
Ilyos
Ilyuza
Imron
Indira
Iroda
Iskandar
Islom
Ismoil
Iymona
Ilxom
— K —
Kamila
Kamil
Kora
Karim
Kamola
Kamol
Karima
Karina
Kamron
— L —
Leyla
Laylo
Lenar
Lili
Lyalya
Lobar
Lola
— M —
Mashhura
Mavlyuda
Madjid
Madina
Maqsud
Malika
Mansur
Murod
Mariyam
Maxmud
Mira
Miron
Muslim
Muxammad
Muxammadali
Mashrab
Maqsuda
Mavjuda
Mamlakat
Manzura
Mahkam
Mirkamol
Mirazim
Murodbek
Muazzam
Muhabbat
— N —
Nazar
Nail
Nailya
Naima
Nargiza
Narimon
Nomina
Nuriya
Nozima
Nozim
Nosir
Nodir
Nodira
— P —
Parizod
Parizoda
Pirimqul
Parvina
Pari
— R —
Rada
Radik
Razina
Rail
Railya
Raisa
Ramazan
Ramiz
Ramina
Rasim
Rasul
Rafik
Rashid
Rayana
Renata
Riana
Rinat
Ruzaliya
Ruzanna
Rustam
Roxila
Rayxona
Rustam
Ravshan
Risolat
Risgul
Rasul
Rashid
Rashida
Ra’no
— S —
Sajida
Said
Saida
Salima
Salma
Samat
Samir
Samira
Sanjar
Sani
Saniya
Sara
Sati
Saule
Safiya
Safura
Sevara
Sulaymon
Sulton
Sarvar
Sevinch
Sanjar
Sanobar
Said
Saida
Salima
Salim
Saidumar
Saidazim
Saidqosim
— T —
Tagir
Talgat
Tamaz
Temirlan
Tara
Tina
To’maris
Toshtemir
Temir
Talmaz
Toshpo’lat
Tusunboy
Tolib
To’lagan
Turg’un
Taxmina
Tamila
To’maris
— U —
Umar
Ulug’bek
Uljan
Uljamal
Umida
Umid
Ulbo’sin
Uchqun
Usmon
Uldanoy
— F —
Farangiz
Fazilat
Fathulla
Fazliddin
Fozil
Fazilya
Farid
Farida
Fariza
Farxod
Fotima
Feruza
Fizaliya
Firuza
— X —
Xabib
Xadiya
Xolida
Xakim
Xasan
Xusayn
Xabiba
Xadicha
Xolmurod
Xolboy
Xanifa
— Sh —
Shaxnoza
Shakira
Shamil
Shaxina
Shaxlo
Shoira
Sherali
Sherzod
Shodiyor
Shahzod
Shahzoda
Shodiyona
Shukrona
Shukrillo
Shamshod
Shuhrat
Shukur
— E —
Elvina
Elmira
Elnora
Emin
Emir
Enje
Esmira
Elmurod
Elyor
Eldor
Eshon
Egamberdi
Elshod
— Yu —
Yunus
Yusuf
Yulduz
— Ya —
Yasmina
Yamina
Yasina